IHTM nekada
Institut za hemiju, tehnologiju i metalurgiju (IHTM) osnovan je 1961. godine kao izraz zajedničke inicijative tri fakulteta Univerziteta u Beogradu – Prirodno-matematičkog, Tehnološko-metalurškog i Farmaceutskog – i četrnaest radnih organizacija širom Srbije. IHTM nastavlja tradiciju Državne hemijske laboratorije koju je 1859. godine osnovao Knez Miloš Obrenović i Hemijskog Instituta Srpske akademije nauka.
Pre nego što je nasledio svoj trenutni oblik, Institut je prošao kroz nekoliko transformacija koje odražavaju njegov dugogodišnji značaj u unapređenju nauke i tehnologije u Srbiji. Prethodne institucije uključuju:
Državna hemijska laboratorija (1859–1926)
Hemijsko odeljenje Centralnog higijenskog zavoda (1926–1941)
Naučnoistraživački institut Centralne direkcije medicinske proizvodnje (1944–1948)
Hemijski institut Srpske akademije nauka (1948–1954)
Hemijski institut (1954–1961)
Institut za hemiju, tehnologiju i metalurgiju (1961–danas)
Još od samih početaka, osnovna premisa formiranja IHTM-a bila je praćenje i prenošenje svetskih naučnih i tehnoloških novina u našu sredinu. Institut je stvoren s jasnom misijom: pokrenuti naučnoistraživačke i razvojne aktivnosti koje bi služile potrebama hemijske industrije i metalurgije. Čvrstim oslanjanjem na osnovna istraživanja, IHTM je postavio temelje za savremene metode i tehnološka rešenja uz kontinuiranu saradnju sa akademskim institucijama.
Istorijska zgrada IHTM-a
Godine 1882. sagrađena je zgrada na raskršću ulica Kralja Milutina i Njegoševe kako bi zadovoljila potrebe Državne hemijske laboratorije. Podignuta je da bude mesto gde će biti „skup svih hemičara Srbije.“ Godine 1928. dodata je još jedan sprat kako bi se udovoljilo rastućim potrebama. Više od 140 godina, ova zgrada je bila svedok mnogih ključnih trenutaka u razvoju hemije u Srbiji – od osnivanja Srpskog hemijskog društva, pa sve do transformacije u prostorije u kojima danas posluje IHTM. Ova istorijska zgrada predstavlja opipljivu vezu između naše bogate prošlosti i dinamične budućnosti.
Faza Intenzivnog Rasta (1961–1973)
U ranim godinama, IHTM je doživeo dinamičan razvoj. Broj zaposlenih porastao je sa početnih 46 u 1961. na 402 do 1973. godine, dok je broj istraživača porastao sa 22 na 206. U ovom periodu, saradnici sa fakulteta osnivača imali su isti status kao i status zaposlenih na IHTM-u, čime je formiran jak i motivisan tim koji je postavljao temelje za razvoj organske hemije i hemije prirodnih proizvoda.
Faza Krize (1974–1981)
Nakon perioda intenzivnog rasta, došlo je do značajnih organizacionih promena. Raskid osnivačkog ugovora sa Tehnološko-metalurškim fakultetom, praćen primenom Zakona o udruženom radu, doveo je do osamostaljivanja pojedinih naučnoistraživačkih jedinica, što je izazvalo period reorganizacije i prilagođavanja.
Faza Revitalizacije (1982–1990)
Nakon perioda izazova, IHTM je uspešno konsolidovao svoje istraživačke jedinice i proširio naučnoistraživački kadar. Ukidanje Zakona o udruženom radu omogućilo je da se razvije struktura tipična za institut posvećen visoko-tehnološkim istraživanjima, što je rezultiralo postavljanjem novih pravaca u naučnom i tehnološkom istraživanju. Tokom ovog perioda, osim zapaženih rezultata u oblasti osnovnih istraživanja, na osnovu sopstvenih tehnoloških rešenja, realizacije osvojenih tehnologija i materijala u oblastima delatnosti, uspešno je sprovođen i transfer tehnologija u odgovarajuće privredne organizacije ili u sopstvenim mikropogonima, a te aktivnosti su nažalost u narednom periodu bile znatno manje izražene. Zapaženim naučnim rezultatima treba dodati i veliki broj naučnih projekata, kreiranje novih proizvoda, novih tehnoloških postupaka, novih metoda i polu-industrijskih i industrijskih sinteza koje su realizovane u raznim preduzećima i fabrikama širom Srbije.
Period Izazova Tokom Ratnih Sukoba (1990–2000)
Tokom devedesetih, uprkos otežanim uslovima, smanjenju industrijskih kapaciteta i sankcijama, IHTM je nastavio sa radom. Institut se fokusirao na nadoknadu tržišnih deficita i očuvanje naučnog potencijala, stvarajući osnovu za obnovu u posleratnom periodu.
Period Sistematskog Podsticaja Osnovnih Istraživanja (2000–2022)
Ulaskom u novi milenijum, država je intenzivno ulagala u osnovna istraživanja. Iako je tržište usluga koje je IHTM mogao da ponudi bilo ograničeno, institut je ostvario značajne naučne rezultate kroz brojne projekte, razvoj inovativnih proizvoda, tehnoloških postupaka i transfer znanja. Kao potvrdu svog značaja, 2018. godine IHTM je stekao status Instituta od nacionalnog značaja.
Faza Transformacije (od 2022)
Danas, IHTM se nalazi u novoj eri - periodu transformacije. Sa jasnom vizijom da postane centralni stub novog naučnoistraživačkog, inovacionog i preduzetničkog ekosistema Srbije, institut se prilagođava savremenim izazovima i tehnologijama, nastavljajući tradiciju vrhunskih istraživanja, inovacija i razvoja.
Direktori Instituta
Period pre IHTM-a
Pavle Ilić (apoteker) — 1859–1871
Dr Alojz Helih (apoteker) — 1872–1873
Dr Ferdinand Šems (apoteker) — 1873–1881
Dr Otomar Felker (dipl. hemičar) — 1882–1894
Dr Marko Leko (dipl. hemičar) — 1894–1920
Dr Marko Nikolić (dipl. hemičar) — 1920–1926
Dr Božidar Petrović (dipl. hemičar) — 1926–1930
Dušan Kostić (dipl. hemičar) — 1930–1944
Dr Momčilo Mokranjac (dipl. hemičar) — 1948–1952
Dr Panta Tutundžić (dipl. inženjer) — 1952–1959
Radomir Bingulac (dipl. inženjer) — 1959 – jun 1961
Period IHTM-a (1961–danas)
Radomir Bingulac (dipl. inženjer) — jun 1961 – decembar 1961
Dragoljub Džadžić (dipl. hemičar) — 1962–1965
Dr Aleksandar Dedijer (dipl. inženjer) — 1965–1975
Miloš Stanojević (dipl. inženjer) — 1975–1978
Mr Željko Grbavčić (dipl. inženjer) — 1978–1980
Nenad Vujadinović (dipl. inženjer) — 1980–1984
Dr Aleksandar Đorđević (dipl. inženjer) — 1984–1988
Dr Žarko Jovanović (mag. fiziko-hemije) — 1988-2002
Dr Milan Dabović (dipl. hemičar) — 2002–2010
Dr Amalija Tripković — 2010-2013
Dr Jasmina Stevanović — 2013–trenutno
Priča IHTM-a nije samo hronološki prikaz događaja – to je priča o strasti, saradnji i neumornom istraživanju koje je oblikovalo našu naučnu baštinu. Od osnivanja koje je postavilo prvi kamen temeljac vrhunske nauke i inovacija do današnje transformacije, IHTM ostaje simbol posvećenosti naučnom istraživanju i tehnološkom napretku.
IHTM je mesto gde se tradicija susreće sa budućnošću!
Tekst povodom 140 godina IHTM-a i 140 godina hemije u Srbiji možete videti na linku.